Trong thế giới tràn ngập hình ảnh ngày nay, khi ai cũng có thể cầm máy và chụp một bức ảnh, thì nhiếp ảnh nghệ thuật lại mang trong mình một giá trị khác biệt. Nó không đơn thuần là thao tác kỹ thuật ghi lại khoảnh khắc, mà là sự hòa quyện giữa ánh sáng, bố cục, cảm xúc và tư duy sáng tạo của người nghệ sĩ. Mỗi bức ảnh nghệ thuật giống như một cánh cửa mở ra thế giới nội tâm của tác giả, vừa phản chiếu hiện thực, vừa truyền tải thông điệp thẩm mỹ và nhân sinh sâu sắc. Nhiếp ảnh ngày càng chứng tỏ vị thế của mình như một nghề tiềm năng và sáng tạo. Thế nhưng, đi kèm với cơ hội là những thách thức không nhỏ: cạnh tranh thị trường gay gắt, vấn đề bản quyền và yêu cầu ngày càng cao về chuyên môn.
Chỉ ra những thách thức trong nghệ thuật nhiếp ảnh Việt Nam hiện nay, nhiều chuyên gia cho rằng, Việt Nam chưa có thị trường đúng nghĩa cho ngành này khi hoạt động quảng bá, triển lãm thưa thớt khiến công chúng không có nhiều cơ hội tìm hiểu và quan tâm các tác phẩm nhiếp ảnh. Cùng với đó, các nghệ sỹ nhiếp ảnh còn gặp khó khăn trong vấn đề bản quyền, khi người khác chụp lại những bức ảnh y hệt ảnh gốc, thậm chí đẹp hơn và rao bán với mức giá cao hơn. Sự tùy tiện của một bộ phận nhiếp ảnh trẻ trong việc sáng tạo nghệ thuật cũng đang đặt ra nhiều thách thức trong việc xây dựng đội ngũ nhiếp ảnh trẻ chuyên nghiệp. Đặc biệt sự xuất hiện của những phần mềm sử dụng trí tuệ nhân tạo AI để vẽ ra một bản sao tác phẩm đang là mối đe dọa với các nhiếp ảnh gia.
Nhiếp ảnh gia Nguyễn Minh Trí, chủ Studio Trisfilm chuyên chụp các tác phẩm ảnh nghệ thuật và ảnh cưới chia sẻ mọi người rất dễ bị nhầm giữa hình ảnh và tác phẩm nhiếp ảnh: “Hình ảnh thì bạn chụp xong bạn nhìn trên màn hình là đủ rồi nhưng tác phẩm cuối cùng hoàn thiện thì mình nghĩ là những bạn thực hành hoặc muốn thực hành phải suy nghĩ rất thấu đáo. Có lẽ có rất nhiều bạn có hình ảnh đẹp đăng lên instagram, facebook hay bất cứ thứ gì. Nhưng nếu các bạn muốn làm một người thực hành nhiếp ảnh nghệ thuật một cách chuyên nghiệp thì các bạn phải nghĩ rằng cái thể dạng tồn tại cuối cùng là gì”.
Nhiếp ảnh gia Nguyễn Minh Trí đưa ra quan điểm về những thách thức và cơ hội của nghề nhiếp ảnh nghệ thuật hiện nay
Sự phân biệt giữa hình ảnh và tác phẩm nhiếp ảnh không chỉ nằm ở kỹ thuật hay thiết bị, mà ở chính cách người làm nghề nhìn nhận giá trị cuối cùng của công việc. Một tác phẩm nhiếp ảnh hoàn chỉnh cần trải qua nhiều công đoạn: lên ý tưởng, chọn bối cảnh, xây dựng ánh sáng, hậu kỳ tinh tế và thậm chí cả việc in ấn, trình bày để bức ảnh có thể “sống” độc lập như một giá trị nghệ thuật. Ở góc độ này, nhiếp ảnh không còn chỉ là thao tác bấm máy, mà là quá trình sáng tạo đòi hỏi tư duy, cảm xúc và sự lao động nghệ thuật nghiêm túc. Chính sự khác biệt này đã tạo nên ranh giới giữa một người “chụp ảnh” và một nhiếp ảnh gia thực thụ.
Như anh Nguyễn Minh Trí đã nhấn mạnh: nếu chỉ dừng ở việc có một bức hình đẹp để đăng mạng xã hội, chúng ta mới chỉ bước vào “cửa ngõ” của nhiếp ảnh. Nhưng khi coi trọng cái đích cuối cùng tức là tạo nên một tác phẩm mang thông điệp, có giá trị lâu dài và có thể chạm đến người xem đó mới là con đường của nhiếp ảnh nghệ thuật chuyên nghiệp. Với những người trẻ khi theo đuổi nghệ thuật nhiếp ảnh chuyên nghiệp sẽ gặp không ít khó khăn, Khi mới bước vào con đường nhiếp ảnh thì khó khăn đầu tiên của tôi là về mặt thiết bị, máy ảnh là một chuyện nhưng mà cái quan trọng hơn đó là cái ống kính, cái lens, chưa có điều kiện để sở hữu những ống kính phục vụ tốt cho quá trình chụp ảnh của mình. Cái khó khăn cơ bản tiếp theo là kinh nghiệm, kinh nghiệm ít ỏi, hiểu biết hạn chế thì mình chưa thể nào cho ra những bức ảnh được ưng ý. Để chụp được những bức ảnh xuất sắc, vừa có giá trị nghệ thuật, vừa có giá trị nhân văn, nhiếp ảnh gia phải trải qua một thời gian dài học nghề và phát triển kỹ năng. Do vậy, để tạo nên đội ngũ nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp cần phải có các lớp học cơ bản, các lớp học truyền nghề, giao lưu và học hỏi giữa các thế hệ nhiếp ảnh.
Một tác phẩm nhiếp ảnh về Hoàng thành Thăng Long thể hiện dấu ấn vượt thời gian
Là người có nhiều dấu ấn riêng biệt trong nhiếp ảnh bằng việc thực hành các kỹ thuật hình ảnh và bản in vô cùng độc đáo, nhiếp ảnh gia Lê Bích cho rằng: “Để nghệ thuật nhiếp ảnh Việt Nam phát triển cần sự quan tâm và đầu tư từ nhiều phía: Nhiếp ảnh Việt Nam có tiếng nói riêng. Trong tất cả mọi thứ không phải chỉ lĩnh vực nhiếp ảnh đều cần phải có những người thực hành chuyên nghiệp, cam kết cố gắng và có sự ủng hộ từ phía khán giả, cộng đồng. Đồng thời có sự hỗ trợ từ chính sách, luật pháp và các nhà bảo trợ. Tất cả mọi thứ cộng lại thì mới phát triển lên được .Trong thời kỳ công nghệ số Nghệ sĩ nhiếp ảnh cần đa dạng các hình thức sáng tạo nhiếp ảnh. Thay vì e ngại trí tuệ nhân tạo AI đạo nhái tác phẩm thì nghệ sĩ nên học hỏi, nắm bắt xu hướng công nghệ để áp dụng vào công việc của mình. Chính sự tiếp nhận và phát triển các hình thức biểu đạt đa dạng trong nhiếp ảnh sẽ mở rộng phạm vi phản ánh, phạm vi biểu hiện, nội dung ý tưởng trong một bức ảnh, giúp các nhiếp ảnh gia có thể làm được những điều tưởng như là không tưởng bằng ngôn ngữ ảnh”.
Tác phẩm “xây cho nhà cao mãi” thể hiện khát vọng phát triển vươn mình của thành phố Hà Nội trong kỷ nguyên mới
Có thể thấy, các nhiếp ảnh gia tại Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức không nhỏ trong thời kỳ mới từ cạnh tranh thị trường, bản quyền, thiết bị đến sự bùng nổ của công nghệ số và trí tuệ nhân tạo. Nhưng chính trong khó khăn ấy lại mở ra cơ hội để những người cầm máy khẳng định bản lĩnh và khát vọng sáng tạo. Bởi suy cho cùng, công nghệ chỉ là công cụ, còn giá trị đích thực của nhiếp ảnh vẫn nằm ở tư duy nghệ thuật, cảm xúc và tâm hồn của người nghệ sĩ. Nếu biết dung hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa tinh hoa kỹ thuật và hơi thở công nghệ, nhiếp ảnh Việt Nam hoàn toàn có thể tìm thấy con đường phát triển bền vững, tạo nên những tác phẩm vừa chạm đến trái tim công chúng, vừa khẳng định dấu ấn của thời đại.
Sơn Oanh
